Kratka istorija gitare

Gitara je drevni i plemenit instrument, čija istorija može da se datira preko 4000 godina unazad. Postoji dosta teorija o poreklu instrumenta, često se tvrdi da je gitara razvijena iz instrumenta koji danas zovemo luta ili iz drevnog grčkog instrumenta kitare(Greek: κιθάρα, kithāra, Latin: cithara). Istraživanja koje je sproveo Dr. Majkl Kaša šezdesetih godima su pokazala da su ove trvrdnje neistinite. Dr. Majkl je dokazao da je luta rezultat posebne linije razvoja i da sa gitarom deli isto poreklo, ali da nema uticaja na razvoj same gitare. Uticaj u suprotnom smeru je neopoziv. Utvrđeno je da su izumitelji gitare izvršili ogroman uticaj na dizajn i razvoj lute sa pragovima prepravljajući instrument Ud, koji su doneli Muri iz Španije. Kad je u pitanju izvor iz grčke kitare, jedini dokaz koji govori u prilog tezi da gitara potiče od kitare je sličnost u imenu između grčke reči "khitara" i "španske quittara", sam izgled i dizajn ovih instrumenata govori u prilog činjenici da se radi o dva komplento različita instrumenta.

 Poreklo svih prethodno navedenih instrumenata nalazimo u arheološkim nalazištima Sumerske, Vavlonske i Egipatske civilizacije. Prvi žičani instrumenti poznati arheolozima su instrumenti napravljeni od kornjačinog oklopa kao rezonatora, savijenog štapa i žica od životinjskih creva ili od svile. U današnjim muzejima postoje mnogi sačuvani instrumenti tog tipa. Oko 2500-2000 godine p.n.e pojavljuju se napredne "harfe" sa 11 žica. Napoznatiji sačuvan instrument je harfa Kraljice Shub-Ad, koja je pronađena u njenoj grobnici.

Druga vrsta instrumenta koji se pojavljiva u drevnim civilizacijama je Tanbur. To je vrsta žičanog instrumenta sa dugačkim vratom, sa rezonatorom u obliku jajeta napravljenog od drveta. pretpostavlja se da je tanbur nastao iz harfe od kornjačinog oklopa i da je vrat ispravljen da bi se omogućilo da se sada žica pritiska i tako omogući veći broj nota da bude odsviran. Postoje dokazi u egipatskim grobnimn slikama da su se ovi instrumenti, zajedno sa flutama i perkusijama koristili u ansamblima još pre 3500-4000 godina.

 

Ovakve i slične instrumente arheolozi su takođe nalazili nepromenje na područjima drevne Persije i Mesopotamije. Mnogi od ovih instrumenata su preživeli do modernih vrenema, gotovo u identičnom obliku kao što su folk instrumenti turski saz, grčki buzuki, balkanska tamburica, iranski setar i afganistanski pančtar.

Najstariji očuvan instrument nalik gitari je pripadao egipatskom pevaču Har-Mose-u, i smatra se, do sada pronađenom, najstarijom gitarom na svetu. Instrument je pronađen u grobnici u kojoj je Har-Mose sahranjen. Njegov instrument je imao tri žice i trzalicu a rezonator je bio napravljen od čedara. Danas se čuva u Arheološkom muzeju u Kairu.

Šta je gitara u odnosu na druge slične žičane instrumente? Da bi razlikovali gitaru, potrebno je dati definiciju iste. Dr. Majkl Kaša definiše gitaru kao instrument sa " dugim vratom sa pragovima, ravnu drvenu zvučnu kutiju sa ravnim pozadinskim delom, vrlo često zakrivljenih strana". Najstarija predstava instrumenta sa takvim osobinama se nalazi u kamenoj rezbariji pronađenoj u mestu Alaca Huyuk u Turskoj.

 

Luta je sledeća linija razvoja instrumenta nalik gitari. Ime dobija od arapske reči "Al'ud", što bukvalno znači drvo. Al'ud, Oud ili Ud je razvijena verzija tanbura koju su Muri doneli u španiju sa sobom. Do tog trenutka jedine proneme na Oud-u u odnosu na drevni tanbur su bile malo drugačije proporcije i vrat bez pragova. Evropljani su dodali pragovi i takav instrument nazvali Lauta.  Lauta se definiše kao instrument sa kratkim vratom, sa puno žica, velikim telom u obliku kruške, velikim rezonatorom i specifičnom oštro nakrivljenom glavom.

Sada je malo jasnije zašto gitara nije mogla da bude izvedena iz laute, jer se prema definiciji obainstrumenta razlikuju u suštinskim stvarima, poput razlike u dužini vrata i obliku rezonatorske kutije.

Ime "gitara" dolazi iz Sanskrt reči za žicu "tar". Mnogi nepromenjeni instrumenti, koji datiraju od pre 3000-4000 godina, dan danas se koriste u Centralnoj Aziji. Mnogi od tih žičanih instrumenata imaju sufiks "tar" u svom imenu, dok prefiks obično označava broj žica, tako da na primer imam Dotar - dvožični instrument koji se i danas koristi u Turmestanu., potom Setar - instrument sa tri žice...itd.

Tanbure i harfe su se prenosile iz drevnih zemalja uz pomoć putnika, moreplovaca i trgovaca. Tako je i četvorožičani persijski chartar stigao u Španiju, gde je donekle promenio konstrukciju i formu, dotate su mu dve žice u unisonu i kao takav instrument bio je poznat pod imenom quitarra ili chitarra.

Takvi instrumenti su se razvijali tokom vekova, i dodavane su im i oduzimane žice. Ime gitara vodi porekle iz staropersijskog naziva za četvorožičani instrument chartar. Mnoge varijacije ovog instrumenta na evropskom kontinentu se mogu nači u ilustracijama i skulpturama crkava i katedrala od rimskog doba pa do srednjeg veka.

Početkom renesanse, četvorožičana gitara se ustalila kao vrlo popularan instrument tog doba. Najranija pisana muzika za "chitarr-u" je napisana u 16 veku n.e. u Španiji. Prva petožičana gitara (guitarra battente) se pojavila u Italiji u isto doba, i postepeno je zamenila chitarr-u. već tada je standardan štim bio AGDHE, kao prvih pet žica moderrne gitare. Zajednički razvoj sa lautama deli razvoj umnožavanja pragova, od početnih 8 do 12.

Tranzicija ka šestožičanom instrumentu se desila u Italiji kada je dotata još jedna žica na tada već popularnu petožičanu "guitarra battente". Pošto su dotadašnje gitare imale po jednu žicu u unisonu, vremenom se to odbacilo u korist šest samostalnih žica, i za to su zaslužni Itajilani, tako da pratktično možemo reći da je moderna šestožičana gitara nastala iz dvanaetožičane, a ne obrnuto kako se obično mislilo.

Tokom narednih vekova došlo je do usavršavanja i razvoja dizajna tako da već pošetkom 19. veka vidimo kako je moderna gitara poprimila svoj oblik.

Moderna "klasična" gitara dobija svoj savremeni oblik kada je Španski graditelj instrumenata Antonio Tores oko 1850. godine povećao telo instrumenta, promenio proporcije i ubacio frekfencijski šablon unutar tela, zarad kvalitetnijeg zvuka. Njegov dizajn je radikalno promenio jačinu zvuka i kvalitet tona, i ubrzo postaje konstrukcijski standard. Do današnjeg dana Toresova konstrukcija gitare je ostala nepromenjena.

Odprilike u isto vreme kada je Tores počeo da razvija svoj revolucionarni dizajn, nemački imigrant u USA Kristijan Frederik Martin, počinje da razvija ukršteni sistem i po prvi put koristi metalne žice. Metalne žice su masovnu produkciju doživele od 1900. godine upravo zbog Martinovog dizajna koji je u odnosu na Toreson doprineo da se zvučni spektrum metalnih žica iskoristi tako da su gitare sa metalnim žicama davale još jači zvuk. U to vreme Martinova konstrukcija postaje industrijski standard za gitare sa metalnim žicama.

 Krajem 19. veka Orvil Gibson počinje proizvodnju archtop gitara, ili džez gitara. One su se razlikovale od dotadašnjih Martinovih gitara po tome sto su bile zapravo spoj gitare sa metalnim žicama i tela koje je podsećalo na čelo, gde je donja kobilica trpela veću tenziju od gornje, što je omogućilo da gornji deo vibrira slobodnije i time dodatno poveća jaćinu zvuka. Tokom 1920. godine Lojd Loar se udružio sa Gibsonom i umesto ovalnog otvora, napravio prepoznatljive f-holes na telu, tremolo kobilicu i fiksnu kobilicu kao na čelu. Ta gitara je zbog svog karekterističnog zvuka i jačine bila popularna među jazz muzičarima, tako da i dan danas Gibsonova archtop gitara nosi naziv jazz gitara.

Sledeći korak u evoluciji gitare je bilo uvođenje elektro magneta. Magnet je jednostavni električni transduktor, uređaj koji provodi jedan oblik energije u drugi. u slučaju gitare, magnet beleži vibracije metalnih žica i prvodi mehaničku energiju u električnu. Uz pomoć pojačala ovaj se signal pojačava na željenu glasnoću. Magneti i pojačala su tokom vremena definisali određeni karakter zvuka električnih gitara, tako da su celi žanrovi muzike iznikli zahvaljujući ovoj tehnologiji. Prve gitare sa magnetima su bile archtop ili jazz gitare u kasnim 1920. godinama, međutim nisu imale neku popularnost sve do Gibsonovog modela ES150 iz 1936. godine koju je popularizovao američki jazz muzičar Charlie Christian.

Na kraju sa razvojem pojačala mogla se smanjiti retonatorska kutija i tokom 1930-40. godina na tom polju su radili razni proizvođači gitara, koji su i dan danas poznati Les Paul, Leo Fender, Paul Bigsby. U tom vremenu se i rodila električna gitara od punog drveta kakvu danas poznajemo. Kontroverza traje i danas ko je od navedenih proizvođača prvi izumeo električnu gitaru od punog drveta. U svakom slučaju, ovaj revolucionarni instrument i dan danas vlada u mutičkom svetu, kroz sve moguće žanrove i gotovo bi bilo nezamislivo bez ovakvog instrumenta, da imamo muziku kakvu poznajemo u poslednjih 80. godina.